“Betekenisvol onderwijs haalt het beste uit de leerling, nu én voor later”

Uit KWTO bulletin nr. 8 – december 2016

Erwin Dekker, directeur van De Agnietenschool in Elburg:
“Betekenisvol onderwijs haalt het beste uit de leerling, nu én voor later”

De Agnietenschool in Elburg ontving een innovatiesubsidie van KWTO. Hun overtuigende aanvraag focust op het innovatieve concept voor basisonderwijs genaamd ‘Betekenisvol onderwijs met het ontwerpen van eigen lessen’. Hoe werkt dit concept in de praktijk? Erwin Dekker, directeur: “We dagen de kinderen inspirerend uit zelf concreet aan de slag te gaan met het ontwerpen van hun eigen lessen.”
Erwin start met het benoemen van de essentiële elementen die een rol spelen in ‘Betekenisvol onderwijs met het ontwerpen van eigen lessen’: “Wij doen geen opdrachten uit een boekje meer omdat die opdracht die dag toevallig aan de beurt is. Wij plaatsen alle lesstof in een betekenisvolle context. We werken met thema’s in plaats van alleen met methoden. Met deze thema’s die vaak 7 weken duren, halen we de wereld van buiten naar binnen. We zijn bijvoorbeeld nu bezig met sterren en planeten en sluiten ons thema af, waarbij iemand bij ons op school komt op een avond om met de kinderen naar de sterrenwacht te gaan, heel concreet dus. Een sterrenkundige neemt de kinderen ter plekke mee in zijn verhaal. De leerlingen ervaren dit als heel inspirerend en uitdagend.”

Collectieve aanpak ontwerpen eigen lessen
Vlot schetst Erwin de werkwijze bij het ontwerpen van eigen lessen: “Aan het begin van het schooljaar kaderen we de thema’s in die we dat schooljaar gaan hanteren. Als collectief, dus als team van leerkrachten, bereiden we met z’n allen een thema inhoudelijk voor. Dit vergt twee sessies. De eerste breed inventariserend vanuit onze visie. Vervolgens gaan de leerkrachten thuis een week aan de slag met de voorbereiding. Ze zoeken er bijvoorbeeld externe relaties bij. In de tweede sessie, na een week dus, leggen we de input bij elkaar. Vaak zien we dan dat bijvoorbeeld de input van expertise vanuit het netwerk van ouders heel goed is in te passen in het ontwerp van de lessen. Maar ook nemen wij de vragen en input van de kinderen hierin mee, want om hén gaat het uiteindelijk.”

Werken in ateliers
Een deel van concept behelst het werken in ateliers. “We willen ook aandacht geven aan vakken die niet direct onder de gekozen thema’s vallen. Kinderen van groep 1 t/m 4 en 5 t/m 8 mixen we hiervoor door elkaar. Zij gaan vervolgens in ateliers aan de slag met vakken als kunstzinnige vorming, wetenschap en techniek en drama en theater. En als kinderen dat willen, kunnen externe vakdocenten hier ook een rol in spelen.”

Begeleid werken aan eigen leerdoelen
Alle leerlingen werken aan eigen leerdoelen en zijn steeds meer eigenaar van hun eigen leerproces. Maar hoe werkt dat in de praktijk? Hoe worden deze leerdoelen vastgesteld? Erwin: “Om de zes tot zeven weken hebben we het portfoliogesprek. We blikken terug op wat het kind binnen het specifieke thema heeft geleerd. Blijkt een kind nog niet zelfstandig genoeg om eigen leerdoelen vast te stellen, dan bieden we daarvoor uiteraard direct ondersteuning. De leerkracht is hierbij in het portfoliogesprek meer de coach. Hij of zij blikt met het kind thematisch terug én stelt samen met het kind de leerdoelen voor de komende periode vast. Vervolgens vertellen de kinderen in een portfoliogesprek aan hun ouders wat ze hebben meegemaakt en geleerd. En de leerkracht heeft een ondersteunende taak in het gesprek.”

Volgen van leerlijnen
Erwin benadrukt dat De Agnietenschool de officiële leerlijnen integreert met de leerlijnen WO, Kunstzinnige Vorming en Wetenschap en Techniek en nagaat of de doelen worden gehaald: “Uiteraard werken we volgens het leerlingvolgsysteem van het CITO. We hebben de methode in huis, maar volgen niet strikt alle lessen daarbinnen. Zo borgen we dat de door ons neergezette kwaliteit voldoet aan de officiële normen. We nemen ook gewoon dictees en rekentoetsen af en werken zoveel mogelijk met de voorgeschreven taal- en rekendoelen.”

Begeleiding hoogbegaafde leerlingen
Erwin: “Voor hoogbegaafde kinderen is betekenisvol onderwijs een absolute voorwaarde anders ondervinden zij te weinig uitdaging. Ook leggen we veel nadruk op de ontwikkeling van executieve functies bij leerlingen die hoogbegaafd zijn. Hun doorgaans lager ontwikkelde executieve functies stimuleren wij hiermee.” Op De Agnietenschool vindt eveneens een kruisbestuiving en samenwerking plaats tussen de hoogbegaafde kinderen en de reguliere groepen: “Voor de kinderen zelf speelt het issue van hoofdbegaafdheid ook helemaal niet.”

Externe expertise inschakelen
Erwin en zijn collega’s schakelen voor hun concept van ‘Betekenisvol onderwijs met het ontwerpen van eigen lessen’ ook externe expertise in. Erwin: “Een voorbeeld daarvan is Hanno van Keulen van het lectoraat van Windesheim. Hanno schakelen we specifiek in voor de leerlijn Wetenschap & Techniek. Als school wilden we graag iets met Wetenschap & Techniek in het licht van betekenisvol onderwijs en Hanno zet ons hiervoor op het goede spoor. Ook gebruiken we hiervoor een observatiemodel waarvan Hanno al bewees dat dit goed werkt.”

Samenwerking voortgezet onderwijs
De leerlingen van de Agnietenschool stromen uiteindelijk door naar het voortgezet onderwijs. Wat is daar de visie op van Erwin? “We zijn bijvoorbeeld bezig met een VO in Elburg om onze hoogbegaafde leerlingen goed door te laten stromen. Daarvoor hebben we samen de leerlijn VWO+ ingericht. Die pilot loopt nu en de eerste tekenen zijn gunstig.”

Opbrengsten
Tot slot vat Erwin zijn visie samen op de belangrijkste opbrengsten van de innovatieve aanpak vanuit betekenisvol onderwijs: “Ons doel is dat iedere leerling aan het eind van groep 8 een goed beeld heeft van wie het is en waar de leerling staat. Waar ben ik goed in en wat vind ik nog lastig? Die balans opmaken helpt hen optimaal bij het maken van hun keuzes voor het vervolgproces. Ook hopen we onze leerlingen te hebben gestimuleerd om zowel ondernemende als sociale mensen te worden, iets wat de maatschappij steeds meer van hen verlangt.”

Wilt u meer weten? Zie het filmpje over De Agnietenschool:
http://www.wetenschapentechnologieindeklas.nl/schoolvoorbeeld/